Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS)
Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) είναι μια πάθηση που μπορεί να επηρεάσει τον κύκλο της γυναίκας, τη γονιμότητά της, τις ορμόνες, καθώς και την εμφάνιση της. Μπορεί επίσης να επηρεάσει σε βάθος χρόνου την υγεία της. Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε πόσες γυναίκες έχουν PCOS, αλλά θεωρείται αρκετά συχνό φαινόμενο, το οποίο επηράζει 1 στις 10 γυναίκες. Περισσότερες από τις μισές από αυτές δεν εμφανίζουν συμπτώματα.
Τι είναι πολυκυστικές ωοθήκες
Οι πολυκυστικές ωοθήκες είναι μεγαλύτερες σε μέγεθος από τις φυσιολογικές ωοθήκες και μπορεί να περιέχουν πολλούς μικρούς σάκους με υγρό (ωοθυλάκια) που περιβάλλουν τα ωάρια (παρόλο που λέγονται πολυκυστικές δεν είναι πραγματικές κύστες). Το να έχει μια γυναίκα πολυκυστικές ωοθήκες δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχει και το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα PCOS εμφανίζονται συνήθως προς το τέλος της εφηβείας ή μετά την ηλικία των 20.
Αυτά περιλαμβάνουν:
- Ασταθείς κύκλους περιόδου ή ακόμα και απουσία περιόδου για διαστήματα
- Δυσκολία σύληψης λόγω του ότι δεν υπάρχει πάντα ωορρηξία. Αποτελεί έναν από τους λόγους γυναικείας υπογονιμότητας
- Υπερβολική ανάπτυξη τριχοφυίας συνήθως στο πρόσωπο, στήθος, πλάτη, οπίσθια
- Αύξηση σωματικού βάρους
- Λέπτυνση και/ή απώλεια τριχών της κεφαλής
- Λιπαρό δέρμα και/ή ακμή
- Παχυσαρκία, εύκολη αύξηση σωματικού βάρους και δυσκολία στην απώλεια κιλών
- Κατάθλιψη
Τα συμπτώματα ποικίλουν με κάποιες γυναίκες να έχουν πολύ λίγα και ελαφρά συμπτώματα, ενώ άλλες να επηρεάζονται από
Τα συμπτώματα ποικίλουν με κάποιες γυναίκες να έχουν πολύ λίγα και ελαφρά συμπτώματα, ενώ άλλες να επηρεάζονται από περισσότερα και πιο σοβαρά συμπτώματα.
Απο τι προκαλείται
Οι ακριβείς λόγοι παραμένουν αδιευκρίνιστοι, αλλά συχνά παίζει ρόλο η κληρονομικότητα. Αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό με PCOS, τότε υπάρχει αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης του σύνδρομου.
Τα συμπτώματα συνδέονται με μη φυσιολογικά επίπεδα ορμονών:
- Η τεστοστερόνη είναι μια ορμόνη που παράγεται σε μικρές ποσότητες από τις ωοθήκες. Σε γυναίκες με PCOS η παραγωγή αυτή είναι αυξημένη και αυτό προκαλεί πολλά από τα συμπτώματα.
- Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που ελέγχει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Αν έχει μια γυναίκα PCOS το σώμα της μπορεί να μην ανταποκρίνεται στην ινσουλίνη (γνωστό ως αντοχή στην ινσουλίνη), οπότε και τα επίπεδα σσακχάρου είναι υψηλότερα. Για να μπορέσει ο οργανισμός να μειώσει τα επίπεδα σακχάρου παράγει ακόμα περισσότερη ινσουλίνη. Υψηλά επίπεδα ινσουλίνης μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση σωματικού βάρους, διαταραχές στον κύκλο περιόδου, υπογονιμότητα και αύξηση της τεστοστερόνης.
Πως γίνεται η διάγνωση
Όπως είπαμε το να έχει μια γυναίκα πολυκυστικές ωοθήκες δεν σημαίνει ότι έχει PCOS. Τα συμπτώματα πολλές φορές έρχονται και φεύγουν ειδικά όταν υπάρχει και αυξομείωση του βάρους. Αυτό καθιστά δύσκολη και καθυστερεί τη διάγνωση σε αρκετές περιπτώσεις.
Η διάγνωση τίθεται αν προκύπτουν 2 από τα παρακάτω:
- Ασταθής/αραιός κύκλος περιόδου ή ακόμα και απουσία
- Αύξηση τριχοφυίας σε πρόσωπο και σώμα και/ή αιματολογικές εξετάσεις που δείχνουν αυξημένα επίπεδα τεστοστερόνης
- Υπέρηχος με εικόνα πολυκυστικών ωοθηκών
Μακροπρόθεσμες συνέπειες
Αντοχή στην ινσουλίνη και διαβήτης
Αν τα επίπεδα γλυκόζης δεν είναι φυσιολογικά για μεγάλα διαστήματα αυτό μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη. Περίπου 1 με 2 γυναίκες στις 10 με PCOS θα εμφανίσουν διαβήτη.
Ο κίνδυνος αυτός αυξάνει:
- Μετά τα 49 έτη
- Αν υπάρχουν οικογενειακό ιστορικό με διαβήτη
- Αν υπήρξε εγκυμοσύνη με διαβήτη
- Αν ο δείκτης μάζας σώματος (ΒΜΙ) είναι πάνω από 30
Υπέρταση
Οι γυναίκες με PCOS τείνουν να έχουν υψηλότερη αρτηριακή πίεση, κάτι που πιθανώς συνδέεται με την αντοχή στην ινσουλίνη και στο υπερβολικό βάρος, παρά στο ίδιο το σύνδρομο. Η υπέρταση μπορεί να οδηγήσει τελικά σε καρδιααγγειακές παθήσεις και θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με κατάλληλη αγωγή.
Καρκίνος
Αν μια γυναίκα έχει λιγότερες από 3 περιόδους το χρόνο, τότε τo εσωτερικό τοίχωμα της μήτρας (ενδομήτριο) μπορεί να εμφανίσει πάχυνση και αυτό να οδηγήσει σε ένα μικρό ποσοστό σε καρκίνο του ενδομητρίου. Υπάρχουν τρόποι να προστατευτεί το ενδομήτριο όπως: αγωγή με χάπια προγεστερόνης/αντισυλληπτικά, ενδομήτριο σπείραμα MIRENA. Η επιλογή εξαρτάται από το εάν προπαθεί μια γυναίκα να μείνει έγκυος.
Κατάθλιψη
Τα συμπτώματα του PCOS μπορεί να επηρεάσουν την εικόνα που έχει μια γυναίκα για τον ευατό της και πως νομίζει ότι τη βλέπουν οι άλλοι. Μπορεί να μειώσει την αυτοεκτίμησή της.
Υπνική Άπνοια
Το PCOS μπορεί να οδηγήσει σε κούραση και υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Τι μπορεί να κάνει μια γυναίκα για να ελαττώσει τους μακροπρόθεσμους κινδύνους
- Να διατηρήσει έναν υγεινό τρόπο ζωής, μια ισσοροπημένη διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, προϊόντα πλούσια σε φυτικές ίνες (ψωμί-ζυμαρικά-ρύζι ολικής άλεσης), κρέας χωρίς λίπος, ψάρι, κοτόπουλο. Θα πρέπει να περιορίσει την κατανάλωση ζάχαρης, αλατιού, αλκοόλ και καφεΐνης.
- Να τρώει μικρά και συχνά γεύματα, ειδικά πρωινό
- Να ασκείται τακτικά (30 λεπτά τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα)
- Στόχος είναι να κρατήσει το βάρος σε φυσιολογικά επίπεδα. Ο Δείκτης μάζας σώματος (ΒΜΙ) είναι μια αξιόπιστη μέθοδος μέτρησης και θα πρέπει να είναι μεταξύ 19 και 25. Έχει βρεθεί ότι σε υπέρβαρες γυναίκες μια μικρή μείωση BMI (5%) ελαχιστοποιεί τους κινδύνους και βελτιώνει τα συμπτώματα (πιο φυσιολογικοί κύκλοι, ελάττωση της τριχοφυΐας/ακμής κτλ).
- Να κάνει τακτικούς ελέγχους: Αν μια γυναίκα είναι πάνω από 40 ετών να ελέγχει ετησίως τα επίπεδα σακχάρου, αν έχει οικογενειακό ιστορικό διαβήτη και ΒΜΙ> 30 τότε να ελέγχεται νωρίτερα από 40 ετών. Αν δεν έχει περίοδο για πάνω από 4 μήνες ή έχει ακανόνιστη αιμορραγία να επισκεφτεί τον γυναικολόγο της για έλεγχο της μήτρας με υπέρηχο και πιθανώς θεραπεία για να προκληθεί περίοδος.
Υπάρχει θεραπεια?
Δεν υπάρχει θεραπευτική αγωγή για το PCOS. Στόχος της όποιας φαρμακευτικής αγωγής είναι ο έλεγχος των συμπτωμάτων. Η βασική γραμμή θεραπείας συνίσταται στην αλλαγή του τρόπου ζωής (ελάττωση βάρους/άσκηση). Οι περισσότερες γυναίκες με PCOS πετυχαίνουν να ελέγχουν τα συμπτώματα και τις μακροπρόθεσμες συνέπειες χωρίς χρήση φαρμάκων, αλλά με ισορροπημένη διατροφή, άσκηση και κυρίως διατήρηση αυτού του τρόπου ζωής.